Pogrzeb katolicki nie udziela zmarłemu ani sakramentu, ani sakramentaliów; zmarły znajduje się już poza porządkiem ekonomii sakramentalnej. Pogrzeb jest jednak obrzędem liturgicznym Kościoła.
Kodeks Prawa Kanonicznego zawiera podstawowe normy dyscyplinarne dotyczące pogrzebu, ale należy je również uzupełnić odpowiednimi normami liturgicznymi.
Obrzędy pogrzebu (Ordo Exsequiarum) liturgii rzymskiej proponują trzy formy pogrzebu, odpowiadające trzem miejscom ich sprawowania (dom, kościół i cmentarz). Bierze się również pod uwagę – dla rodziny ma to szczególne znaczenie – jakie są zwyczaje lokalne, czego wymaga kultura i pobożność ludowa.
Katechizm Kościoła Katolickiego zwraca uwagę na następujące elementy towarzyszące obrzędowi pogrzebu:
– pozdrowienie wspólnoty – obrzęd pogrzebu rozpoczynamy w duchu wiary, kierując do bliskich zmarłego słowa pocieszenia, a jednocześnie warto wykorzystać okazję na zwrócenie uwagi na to, co przekracza perspektywy „tego świata” i na doprowadzenie wiernych do prawdziwych perspektyw wiary w Chrystusa Zmartwychwstałego;
– liturgia słowa – wymaga ona szczególnego przygotowania, tym bardziej, że w zebranej wspólnocie mogą znajdować się wierni, którzy rzadko uczestniczą w liturgii, a także ewentualni przyjaciele zmarłego nie będący chrześcijanami. Wygłaszana homilia nie powinna przypominać pochwalnej mowy pogrzebowej, lecz ukazywać misterium śmierci chrześcijańskiej w świetle Chrystusa Zmartwychwstałego;
– ofiara eucharystyczna – przez celebrację Eucharystii wspólnota wiernych, a szczególnie rodzina zmarłego uczy się żyć w łączności z tym, który „zasnął w Panu”, przyjmując Ciało Chrystusa, którego zmarły nadal jest żywym członkiem, modląc się za niego i z nim;
– pożegnanie zmarłego – żegnając zmarłego Kościół poleca go Bogu i to przede wszystkim należy podkreślić, a nie fakt, że „oddaje się go ziemi”.
Prośba o pogrzeb katolicki powinna być potwierdzeniem woli zmarłego, że zarówno za życia jak i po śmierci pragnął być zjednoczony z Bogiem. Prawo do pogrzebu kościelnego mają wszyscy wierni i katechumeni (kan. 1183 KPK). Konferencja Episkopatu Polski, adoptując odnowione obrzędy pogrzebu do warunków polskich, zezwoliła ponadto na katolicki pogrzeb dzieci, które zmarły przed chrztem. Jeżeli rodzice proszą o taki pogrzeb, nie należy odmawiać, nie tylko ze względu na ich odczucia, ale i z racji głoszonej przez Kościół sakralnej wartości ludzkiego życia. Proponując jedną stację podczas pogrzebu takiego dziecka należy wybrać „stację przy grobie”, aby rodzice katoliccy tym pełniej odczuli towarzyszenie Kościoła w ich cierpieniu.
Zgłoszenia powinna dokonać osoba blisko spokrewniona z osobą zmarłą, mogąca decydować również o miejscu pochówku.
Przy zgłoszeniu należy dostarczyć następujące dokumenty
- kartę zgonu potwierdzoną przez Urząd Stanu Cywilnego
- zaświadczenie o przyjęciu przed śmiercią sakramentów spowiedzi, komunii i namaszczenia (jeżeli zmarły przebywał w szpitalu lub hospicjum)
- zgoda parafii miejsca zamieszkania zmarłego na pogrzeb w innej parafii (zaświadczenie, że zmarły był wierzący i praktykujący)